Although humans are no different from other mammals in their biological structure, they possess characteristics incomparable to any other living creature, particularly in their psychological, cognitive, and social structures. This work, after briefly touching on these unique human characteristics, explains environmental conditions in simple and straightforward language to facilitate a clearer, more accurate, and more lasting understanding of human-environment interactions. It then explores the human-environment relationship and interaction, along with the environmental problems that have emerged over the last 60-70 years due to human factors, and their potential solutions. This is because the only way to obtain sufficient, accurate, and satisfying information about a living being is to examine it within its environment. The primary goal of this work is to demonstrate the path to a quality life by evaluating ourselves within the context of our environment.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ (SUNUM).............................................................................................. 11
GİRİŞ................................................................................................................... 13
İNSAN NEDİR?................................................................................................. 21
KÜLTÜR (EKİN)...................................................................................................................................................... 31
BİLİMİN DOĞUŞU ve GELİŞİMİNİ ENGELLEYEN üÇ TEMEL NEDEN 36
a-Etnosantrizm.......................................................................................... 37
b-Homosantrizm....................................................................................... 39
c-Geosantrizm........................................................................................... 39
ANTROPOLOJİ TARİHİ................................................................................................................................... 42
EKOLOJİ BİLİMİ, İNSAN ÇEVRE ETKİLEŞİMİ..................................... 46
İNSANIN YAŞAM SERÜVENİ...................................................................... 48
POPULASYON................................................................................................... 54
POPULASYON DENETİMİ.......................................................................... 54
- POPULASYON YOĞUNLUĞUNU KONTROL EDEN ETMENLER 57
a-Rekabet b-Üreme c-Hastalık d-Göçler..................... 57
- POPULASYON YOĞUNLUĞUNU SINIRLAYAN ETMENLER...... 60
a-Besin b-İklim c-Yer.............................................. 60-61
EKOSİSTEM...................................................................................................... 64
1-Cansız Öğeler a- Fiziksel Öğeler b-Kimyasal Öğeler.......... 64
2-Canlı Öğeler............................................................................................. 65
3-EKOSİSTEMDE KOMMÜNİTE TİPLERİ............................................ 67
a-Yapıcılar (Üreticiler) ............................................................................. 67
b-Tüketiciler.............................................................................................. 67
c-Çürükçüller (Saprofitler =Ayrıştırıcılar) ............................................... 68
EKOSİSTEMLERİN İŞLEVSEL ÖZELLİKLERİ............................................................................. 70
a-Enerji Akışı............................................................................................ 70
b-Madde Döngüsü..................................................................................... 72
c-Populasyon Denetimi............................................................................ 73
EKOSİSTEMDE CANSIZ ve CANLILAR ARASINDAKİ ETKİLEŞİM
BİÇİMLER................................................................................................... 74
GENEL İLKELER............................................................................................. 74
EKOLOJIK ETMENLER (FAKTÖRLER)....................................................... 76
- CANSIZ (ABİYOTİK) ETMENLER......................................................... 80
A-İKLİM ETMENLERİ.............................................................................. 80
ATMOSFERİN TABAKALARI............................................................. 80
B-SICAKLIK.............................................................................................. 82
a-Sıcaklığın Canlıların Morfolojileri Üzerine Etkileri............................... 85
b-Canlıların Yaşayabildikleri Sıcaklık Sınırları.......................................... 87
C-IŞIK ETMENİ......................................................................................... 89
Güneş Işınlan........................................................................................... 91
D-YAĞIŞ VE NEM ETKİSİ...................................................................... 96
E-BAZI ATMOSFERİK OLAYLAR VE ATMOSFERİN BİLEŞİMİ..... 97
F-YÜKSEKLİK (RAKIM)........................................................................ 100
G-TOPRAĞIN YAPISI........................................................................... 104
H-TOPOGRAFİK YAPI.......................................................................... 105
I-JEOLOJİK YAPI................................................................................... 105
- CANLI (BİYOTİK) ETMENLER............................................................ 106
A- TÜR İÇİ BİREYLERLE ETKİLEŞİM................................................ 106
- Besine Bağlı Etkileşimler........................................... 107
- Yere (Alana) Bağlı Etkileşimler.................................. 110
- Erkek — Dişi Etkileşimi.................................................................. 111
- Tür içi Organizasyon Etkileşimleri............................. 112
B- TÜRLERARASI ETKILEŞİMLER........................................................... 114
- Türlerarası Besine Bağlı Etkileşimler.......................... 115
- Türlerarası Yere (Alan) Bağlı Etkileşim...................... 115
- Türlerarası Üretici-Tüketici ilişkisine Bağlı Etkileşimler 116
BESİN PRAMİDİ ve BESİN ZİNCİRİ......................................................... 119
YERYÜZÜNDE BAŞLICA YAŞAM KUŞAKLAR! (BİYOMLAR)........ 124
1-KARASAL YAŞAM KUŞAKLARI.......................................................... 125
A-ENLEMLERE GÖRE YAŞAM KUŞAKLARI................................... 125
1-Tropikal Yağmur Ormanları................................................................ 125
2-Otlaklar................................................................................................ 126
3-Çöller................................................................................................... 127
4-Akdeniz Kuşağı................................................................................... 127
5-Ilıman Bölge Kuşağı............................................................................ 128
6-İğne Yapraklı Ormanlar Kuşağı........................................................... 128
7-Tundra Kuşağı..................................................................................... 129
B-DENİZ SEVİYESİNDEN YÜKSEKLİĞE GÖRE (RAKIMA GÖRE)
YAŞAM KUŞAKLARI....................................................................... 130
2-SUCUL YAŞAM KUŞAKLARI................................................................ 131
a-Deniz Biyomları.................................................................................. 132
b-Tatlısu Biyomları................................................................................. 133
c-Akarsu Ağızları ve Haliçler................................................................. 133
CANLI ve ÇEVRESİ........................................................................................................................................... 135
ÇEVRE KİRLİLİĞİNİN CANLILARA ETKİ BİÇİMİ ve DERECESİ. 139
BİYOLOJİK BİRİKTİRİCİLER ve İNSAN................................................ 140
KÜRESEL ÇEVRE SORUNLARI................................................................ 142
- Nüfus Artışı Ve Dağılımı.......................................... 145
Kıtaların Nüfusu Ve Artış Eğilimleri................................................. 148
- Enerji Kullanımı Ve Hammadde Sorunu...................... 151
- Su ihtiyacı Ve Çevre Kirlenmesi................................. 152
- Toprağın Kullanımı Ve Erozyon Sorunu...................... 154
- Arazi Kullanım Alanlarının Dağılımı Ve Kapasitesi ..... 155
- Nükleer Enerji Kullanımı ve Sorunları......................... 157
- Doğal Kaynakların Korunması.................................... 157
SONUÇ................................................................................................... 158
KÜRESEL ISINMA, NEDENLERİ ve SORUNLARI................................ 160
- Küresel Isınma Nedir?................................................. 160
- Küresel Isınmanın Tarihçesi......................................... 161
- Küresel Isınmaya Neden Olan Gazlar ve Özellikleri........ 162
- Küresel Isınmanın Neden Olduğu Sorunlar.................... 165
- Küresel Isınmanın İnsan Yaşamına Etkileri ................... 169
- Ülkemizde Küresel Isınmanın Etkileri............................ 171
- Küresel Isınmaya Karşı Alınan Önlemler....................... 172
- SONUÇ VE ÖNERİLER.............................................. 174
TÜRKİYE'NİN SU POTANSİYELİ............................................................. 177
- Yağışı Etkileyen Etmenler.......................................... 178
- Hidrolojik Su Havzaları............................................. 180
- Topografik Su Havzalarında Kirlenme......................... 183
İNSAN ve ÇEVRE........................................................................................... 187
- İnsanın Yaşam Alanı ve Kültürü 189
- Çevre Tahribatına Bir Örnek 190
- Çevresel Koşulların Etkileri 192
İNSAN SAĞLIĞI ve ÇEVRE ETKİLEŞİMİ............................................... 198
1- İnsan Sağlığına Çevrenin Etkisi................................................................... 200
2- Sağlıklı ve Dinç Kalmak.............................................................................. 201
3- Ruh Sağlığına Çevrenin Etkisi..................................................................... 203
Gürültünün insanda Fizyolojik ve Psikolojik Etkileri................................ 204
- Gürültünün Fizyolojik Etkileri................................... 204
- Gürültünün Psikolojik Etkileri .................................. 204
Stressör Ajanların Etkileri......................................................................... 205
Sağlığın Düşmanı Stres............................................................................. 206
4- Sağlığın Korunması..................................................................................... 209
İNSAN, SAĞLIK ve ÇEVRE İLİŞKİSİ....................................................... 212
İnsanın Bilhassa Bedenen Hastalanmasına Neden Olan Etmenleri Gruplandıralım 214
- Fiziksel Etmenler........................................................ 215
- Yetersiz ve Dengesiz Beslenme.................................... 215
- Kimyasal Etmenler...................................................... 215
- Biyolojik Etmenler...................................................... 215
- Oksijen Eksikliği ....................................................... 215
- Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması................................. 215
- Endokrin (İçsalgı Bezleri) Sisteminin Düzenli Çalışmaması................. 216
- Genetik Bozukluklar.................................................... 216
YAŞAMIN DEVAMI İÇİN SÜRÜDÜRÜLEBİLİR DÜNYA GÖRÜŞÜ. 219
DÜNYANIN TEMEL EKOLOJİK SORUNLARI ve ÇÖZÜM YOLLARI 224
A- a- Doğa Dengesinin Bozulması ve Tahribinden Birinci Neden insandır 226
- Doğal Kaynaklardan Yararlanma Sınırlandırılmalıdır.... 227
- Fosil Yakıt Kullanımının Sınırlandırılması................... 228
- Çevre Dostu Üretim Teknikleri Uygulanmalıdır............ 229
- Nükleer enerji En Gelişmiş Teknolojiler Kullanılarak Üretilmelidir 230
f-Herkes Doğa Bilincine Sahip Olmalıdır............................................... 230
B- Doğanın Korunması ve Sürekliliğinin Sağlanmasında............................. 231
- Ekoloji Biliminin Öğretilmesi ve Temel Kuralların Titizlikle Uygulanması Gerekir 231
- Teknolojik Gelişmelerde Çevrenin Korunması ilkesi Temel Alınmalıdır............................................................................................ 232
- Doğa Yasalarla Korunmalıdır....................................... 233
- Doğanın Korunmasında sosyolojik Önlemler Alınmalıdır. 233
- Doğanın Korunmasında Psikolojik Yapıdan Yararlanılmalıdır 234
İNSAN, BİLİM ve GLOBAL SORUNLARI................................................. 236
ÇEŞİTLİ İNTERNET ADRESLERİNDEN ALINMIŞ, FARKLI ÖZELLİKTEKİ DOĞA FOTOĞRAFLARI 245
KAYNAKÇA.................................................................................................... 253
Although humans are no different from other mammals in their biological structure, they possess characteristics incomparable to any other living creature, particularly in their psychological, cognitive, and social structures. This work, after briefly touching on these unique human characteristics, explains environmental conditions in simple and straightforward language to facilitate a clearer, more accurate, and more lasting understanding of human-environment interactions. It then explores the human-environment relationship and interaction, along with the environmental problems that have emerged over the last 60-70 years due to human factors, and their potential solutions. This is because the only way to obtain sufficient, accurate, and satisfying information about a living being is to examine it within its environment. The primary goal of this work is to demonstrate the path to a quality life by evaluating ourselves within the context of our environment.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ (SUNUM).............................................................................................. 11
GİRİŞ................................................................................................................... 13
İNSAN NEDİR?................................................................................................. 21
KÜLTÜR (EKİN)...................................................................................................................................................... 31
BİLİMİN DOĞUŞU ve GELİŞİMİNİ ENGELLEYEN üÇ TEMEL NEDEN 36
a-Etnosantrizm.......................................................................................... 37
b-Homosantrizm....................................................................................... 39
c-Geosantrizm........................................................................................... 39
ANTROPOLOJİ TARİHİ................................................................................................................................... 42
EKOLOJİ BİLİMİ, İNSAN ÇEVRE ETKİLEŞİMİ..................................... 46
İNSANIN YAŞAM SERÜVENİ...................................................................... 48
POPULASYON................................................................................................... 54
POPULASYON DENETİMİ.......................................................................... 54
- POPULASYON YOĞUNLUĞUNU KONTROL EDEN ETMENLER 57
a-Rekabet b-Üreme c-Hastalık d-Göçler..................... 57
- POPULASYON YOĞUNLUĞUNU SINIRLAYAN ETMENLER...... 60
a-Besin b-İklim c-Yer.............................................. 60-61
EKOSİSTEM...................................................................................................... 64
1-Cansız Öğeler a- Fiziksel Öğeler b-Kimyasal Öğeler.......... 64
2-Canlı Öğeler............................................................................................. 65
3-EKOSİSTEMDE KOMMÜNİTE TİPLERİ............................................ 67
a-Yapıcılar (Üreticiler) ............................................................................. 67
b-Tüketiciler.............................................................................................. 67
c-Çürükçüller (Saprofitler =Ayrıştırıcılar) ............................................... 68
EKOSİSTEMLERİN İŞLEVSEL ÖZELLİKLERİ............................................................................. 70
a-Enerji Akışı............................................................................................ 70
b-Madde Döngüsü..................................................................................... 72
c-Populasyon Denetimi............................................................................ 73
EKOSİSTEMDE CANSIZ ve CANLILAR ARASINDAKİ ETKİLEŞİM
BİÇİMLER................................................................................................... 74
GENEL İLKELER............................................................................................. 74
EKOLOJIK ETMENLER (FAKTÖRLER)....................................................... 76
- CANSIZ (ABİYOTİK) ETMENLER......................................................... 80
A-İKLİM ETMENLERİ.............................................................................. 80
ATMOSFERİN TABAKALARI............................................................. 80
B-SICAKLIK.............................................................................................. 82
a-Sıcaklığın Canlıların Morfolojileri Üzerine Etkileri............................... 85
b-Canlıların Yaşayabildikleri Sıcaklık Sınırları.......................................... 87
C-IŞIK ETMENİ......................................................................................... 89
Güneş Işınlan........................................................................................... 91
D-YAĞIŞ VE NEM ETKİSİ...................................................................... 96
E-BAZI ATMOSFERİK OLAYLAR VE ATMOSFERİN BİLEŞİMİ..... 97
F-YÜKSEKLİK (RAKIM)........................................................................ 100
G-TOPRAĞIN YAPISI........................................................................... 104
H-TOPOGRAFİK YAPI.......................................................................... 105
I-JEOLOJİK YAPI................................................................................... 105
- CANLI (BİYOTİK) ETMENLER............................................................ 106
A- TÜR İÇİ BİREYLERLE ETKİLEŞİM................................................ 106
- Besine Bağlı Etkileşimler........................................... 107
- Yere (Alana) Bağlı Etkileşimler.................................. 110
- Erkek — Dişi Etkileşimi.................................................................. 111
- Tür içi Organizasyon Etkileşimleri............................. 112
B- TÜRLERARASI ETKILEŞİMLER........................................................... 114
- Türlerarası Besine Bağlı Etkileşimler.......................... 115
- Türlerarası Yere (Alan) Bağlı Etkileşim...................... 115
- Türlerarası Üretici-Tüketici ilişkisine Bağlı Etkileşimler 116
BESİN PRAMİDİ ve BESİN ZİNCİRİ......................................................... 119
YERYÜZÜNDE BAŞLICA YAŞAM KUŞAKLAR! (BİYOMLAR)........ 124
1-KARASAL YAŞAM KUŞAKLARI.......................................................... 125
A-ENLEMLERE GÖRE YAŞAM KUŞAKLARI................................... 125
1-Tropikal Yağmur Ormanları................................................................ 125
2-Otlaklar................................................................................................ 126
3-Çöller................................................................................................... 127
4-Akdeniz Kuşağı................................................................................... 127
5-Ilıman Bölge Kuşağı............................................................................ 128
6-İğne Yapraklı Ormanlar Kuşağı........................................................... 128
7-Tundra Kuşağı..................................................................................... 129
B-DENİZ SEVİYESİNDEN YÜKSEKLİĞE GÖRE (RAKIMA GÖRE)
YAŞAM KUŞAKLARI....................................................................... 130
2-SUCUL YAŞAM KUŞAKLARI................................................................ 131
a-Deniz Biyomları.................................................................................. 132
b-Tatlısu Biyomları................................................................................. 133
c-Akarsu Ağızları ve Haliçler................................................................. 133
CANLI ve ÇEVRESİ........................................................................................................................................... 135
ÇEVRE KİRLİLİĞİNİN CANLILARA ETKİ BİÇİMİ ve DERECESİ. 139
BİYOLOJİK BİRİKTİRİCİLER ve İNSAN................................................ 140
KÜRESEL ÇEVRE SORUNLARI................................................................ 142
- Nüfus Artışı Ve Dağılımı.......................................... 145
Kıtaların Nüfusu Ve Artış Eğilimleri................................................. 148
- Enerji Kullanımı Ve Hammadde Sorunu...................... 151
- Su ihtiyacı Ve Çevre Kirlenmesi................................. 152
- Toprağın Kullanımı Ve Erozyon Sorunu...................... 154
- Arazi Kullanım Alanlarının Dağılımı Ve Kapasitesi ..... 155
- Nükleer Enerji Kullanımı ve Sorunları......................... 157
- Doğal Kaynakların Korunması.................................... 157
SONUÇ................................................................................................... 158
KÜRESEL ISINMA, NEDENLERİ ve SORUNLARI................................ 160
- Küresel Isınma Nedir?................................................. 160
- Küresel Isınmanın Tarihçesi......................................... 161
- Küresel Isınmaya Neden Olan Gazlar ve Özellikleri........ 162
- Küresel Isınmanın Neden Olduğu Sorunlar.................... 165
- Küresel Isınmanın İnsan Yaşamına Etkileri ................... 169
- Ülkemizde Küresel Isınmanın Etkileri............................ 171
- Küresel Isınmaya Karşı Alınan Önlemler....................... 172
- SONUÇ VE ÖNERİLER.............................................. 174
TÜRKİYE'NİN SU POTANSİYELİ............................................................. 177
- Yağışı Etkileyen Etmenler.......................................... 178
- Hidrolojik Su Havzaları............................................. 180
- Topografik Su Havzalarında Kirlenme......................... 183
İNSAN ve ÇEVRE........................................................................................... 187
- İnsanın Yaşam Alanı ve Kültürü 189
- Çevre Tahribatına Bir Örnek 190
- Çevresel Koşulların Etkileri 192
İNSAN SAĞLIĞI ve ÇEVRE ETKİLEŞİMİ............................................... 198
1- İnsan Sağlığına Çevrenin Etkisi................................................................... 200
2- Sağlıklı ve Dinç Kalmak.............................................................................. 201
3- Ruh Sağlığına Çevrenin Etkisi..................................................................... 203
Gürültünün insanda Fizyolojik ve Psikolojik Etkileri................................ 204
- Gürültünün Fizyolojik Etkileri................................... 204
- Gürültünün Psikolojik Etkileri .................................. 204
Stressör Ajanların Etkileri......................................................................... 205
Sağlığın Düşmanı Stres............................................................................. 206
4- Sağlığın Korunması..................................................................................... 209
İNSAN, SAĞLIK ve ÇEVRE İLİŞKİSİ....................................................... 212
İnsanın Bilhassa Bedenen Hastalanmasına Neden Olan Etmenleri Gruplandıralım 214
- Fiziksel Etmenler........................................................ 215
- Yetersiz ve Dengesiz Beslenme.................................... 215
- Kimyasal Etmenler...................................................... 215
- Biyolojik Etmenler...................................................... 215
- Oksijen Eksikliği ....................................................... 215
- Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması................................. 215
- Endokrin (İçsalgı Bezleri) Sisteminin Düzenli Çalışmaması................. 216
- Genetik Bozukluklar.................................................... 216
YAŞAMIN DEVAMI İÇİN SÜRÜDÜRÜLEBİLİR DÜNYA GÖRÜŞÜ. 219
DÜNYANIN TEMEL EKOLOJİK SORUNLARI ve ÇÖZÜM YOLLARI 224
A- a- Doğa Dengesinin Bozulması ve Tahribinden Birinci Neden insandır 226
- Doğal Kaynaklardan Yararlanma Sınırlandırılmalıdır.... 227
- Fosil Yakıt Kullanımının Sınırlandırılması................... 228
- Çevre Dostu Üretim Teknikleri Uygulanmalıdır............ 229
- Nükleer enerji En Gelişmiş Teknolojiler Kullanılarak Üretilmelidir 230
f-Herkes Doğa Bilincine Sahip Olmalıdır............................................... 230
B- Doğanın Korunması ve Sürekliliğinin Sağlanmasında............................. 231
- Ekoloji Biliminin Öğretilmesi ve Temel Kuralların Titizlikle Uygulanması Gerekir 231
- Teknolojik Gelişmelerde Çevrenin Korunması ilkesi Temel Alınmalıdır............................................................................................ 232
- Doğa Yasalarla Korunmalıdır....................................... 233
- Doğanın Korunmasında sosyolojik Önlemler Alınmalıdır. 233
- Doğanın Korunmasında Psikolojik Yapıdan Yararlanılmalıdır 234
İNSAN, BİLİM ve GLOBAL SORUNLARI................................................. 236
ÇEŞİTLİ İNTERNET ADRESLERİNDEN ALINMIŞ, FARKLI ÖZELLİKTEKİ DOĞA FOTOĞRAFLARI 245
KAYNAKÇA.................................................................................................... 253